like post 🌾होय आम्ही शेतकरी🌾 कांदा लागवड तंञ : श्री. विनायक शिंदे-पाटील, अहमदनगर भारतीय लोकांच्या आहारात कांद्याला अतिशय महत्त्वाचे स्थान आहे. शाकाहारी तसेच मांसाहारी लोकांच्या आहारात कांद्याचा वापर दररोज केला जातो. कोशिंबीर, चटणी आणि मसाला तसेच केचप आणी सॉस यामध्ये कांद्याचा नेहमी वापर केला जातो. कांद्याची पावडर करून आणि कांद्याचे उभे काप किंवा चकत्या करून ते वाळवून वर्षभर वापरता येतात. कांद्यामध्ये 'ब' आणि 'क' जीवनसत्त्वे, कर्बोहायड्रेट्स, प्रोटीन्स तसेच फॉस्फरस, कॅल्शियम आणि लोह ही खनिजे असतात. कांद्याला येणारा उग्र आणि तिखटपणा हा 'अलिल प्रोपिल डायसल्फाईड' या हवेत उडून जाणाऱ्या तेलकट पदार्थामुळे येतो. कांद्याचा लाला रंग हा' अँथोसायनीन' या रंगद्रव्यामुळे येतो. कांद्यामध्ये औषधी गुणधर्म आहेत. कांदा उत्तेजक, चेतनाप्रद असून त्यात गोड, आंबट, तिखट, कडवट आणि तुरट असे पाच निरनिराळे स्वाद आहेत. पित्त आणि वातशामक म्हणून कांद्याचा वापर केला जातो. थकवा, मरगळ, उष्माघात आणि रक्तवाहिन्यांतील दोष या विकारांवर कांदा अत्यंत गुणकारी आहे. कांदा हे व्‍यापारिदृष्‍टया सर्वात महत्‍वाचे भाजीपाला पिक आहे. कांदा पिकविणा-या राज्‍यात क्षेत्र व उत्‍पादनाच्‍या बाबतीत महाराष्‍ट्र अग्रस्‍थानी आहे. महाराष्‍ट्रामध्‍ये अंदाजे १ लाख हेक्‍टरवर कांद्याची लागवड केली जाते. महाराष्‍ट्रामध्‍ये नाशिक, अहमदनगर, पुणे, सोलापूर, जळगांव, धुळे, सातारा हे जिल्हे कांदा पिकविण्‍यासाठी प्रसिध्‍द आहेत. तसेच मराठवाडा विदर्भ व कोकणात सुध्‍दा काही जिल्‍हयांमध्‍ये कांद्याची लागवड केली जाते. नाशिक जिल्‍हा हा महाराष्‍ट्रात नव्‍हे तर सबंध भारतात कांदा पिकविण्‍यात प्रसिध्‍द आहे. एकूण उत्‍पादनापैकी महाराट्रातील ३७ टक्‍के तर भारतातील १० टक्‍के कांद्याचे उत्‍पादन एकटया नाशिक जिल्‍हयात घेतले जाते. हवामान : कांदा हेक्‍टरी हिवाळी हंगामातील पिक असून महाराष्‍ट्रातील सौम्‍य हवामानात कांद्याची २ ते ३ पिके घेतली जातात. कांदा लागवडीपासून १ ते २ महिने हवामान थंड लागते. कांदा पोसायला लागताना तापमानातील वाढ कांदा वाढीस उपयुक्‍त असते. कांद्याची वाढ आणि बिजोत्पादन हे तापमान आणि सूर्यप्रकाशाचा कालावधी (लहान आणि मोठा दिवस) यावर अवलंबून असते. कांद्यामध्ये लहान दिवसांत वाढणाऱ्या (शॉर्ट डे) आणि मोठ्या दिवसांत वाढणाऱ्या (लाँग डे) अशा दोन प्रकारच्या जाती असतात. म्हणूनच खरीप आणि रब्बी हंगामात लागवडीसाठी वेगवेगळ्या जाती निवडणे आवश्यक असते. लहान दिवसात वाढणाऱ्या जाती मोठ्या दिवसांत चांगल्याप्रकारे वाढू शकतात. परंतु मोठ्या दिवसांत वाढणाऱ्या जाती लहान दिवसात लावल्या तर त्यांची फक्त पालेवाढ होते आणि कांदे चांगले पोसत नाहीत. दिवसाच्या लांबी इतकाच तापमानचादेखील कांदा पिकाच्या वाढीवर परिणाम होतो. त्यामुळे दिवसाची लांबी आणि तापमान याचा एकत्रित विचार करून कांद्याला हवामान पोषक आहे किंवा नाही, हे ठरवावे लागते. कांदा पिकाच्या लागवडीनंतर गाठ थोडी मोठी होत असताना १२ ते १५ अंश सेल्सिअस, कांदा पोसत असताना १५ ते २० अंश सेल्सिअस आणि कांदा काढणीच्या वेळी २५ ते ३० अंश सेल्सिअस असे तापमान कांद्याच्या वाढीला अनुकूल असते. कांदे पोसण्याच्या कालावधीमध्ये म्हणजे लागवडीनंतर ३० ते ४० दिवसांत तापमान १५ अंश सेल्सिअसच्या खाली बराच काळ राहिल्यास कांदा पोसण्याऐवजी त्यामधून डेंगळे येण्याची प्रवृत्ती वाढते. श्री. विनायक शिंदे-पाटील, अहमदनगर जमीन : पाण्‍याचा उत्‍महिन्‍यातम निचरा असणारी भुसभूशीत जमिन व सेंद्रीय खतांनी परिपूर्ण असलेली मध्‍यम ते कसदार जमिन कांद्याला चांगली मानवते. कांदा पिकासाठी हलक्या आणि मध्यम भारी जमिनी उपयुक्त ठरतात. कांद्याच्या लागवडीसाठी जमिनीचा सामू ६.५ ते ८.५ पर्यंत असावा. कांद्याची वाढ जमिनीच्या वरच्या थरात होत असल्याने आणि त्याची मुळे २४ - ३० सेंटिमीटर खोलीपर्यंत वाढतात म्हणून कांद्याच्या लागवडीसाठी निवडलेल्या जमिनीचा वरचा थर किमान २५ ते ३० सेंटिमीटरपर्यंत भुसभुशीत असावा. कांद्याच्या मुळाभोवतीच्या जमिनीत भरपूर ओलावा आणि खेळती हवा असल्यास कांद्याची वाढ चांगली होते. यासाठी जमिनीच्या वरच्या थरात सेंद्रिय पदार्थांचे प्रमाण भरपूर असावे. चोपण किंवा भारी काळ्या जमिनीत कांद्यानी पालेवाढ जास्त प्रमाणात होते. मात्र कांदे त्या प्रमाणात पोसत नाहीत. याशिवाय चोपण किंवा काळ्या जमिनीत कांद्याचा आकार वेडावाकडा होतो. जाती : खरीप हंगामासाठी जाती : १) एन - ५३: नाशिक येथील स्थानिक वाणातून ही जात १९६० मध्ये विकसित केलेली आहे. या जातीचे कांदे गोलाकार परंतु थोडे चपटे असतात. या जातीच्या कांद्याचा रंग जांभळट लाल असतो आणि चव तिखट असते. ही जात खरीप हंगामातील लागवडीसाठी चांगली आहे. या जातीचे कांदे लागवडीपासून १०० ते ११० दिवसांत काढणीसाठी तयार होतात. या जातीचें उत्पन्न हेक्टरी २० ते २५ टन इतके मिळते. घन पदार्थांचे प्रमाण ११ -१२% एवढे आहे. २) बसवंत - ७८०: महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाने ही जात स्थानिक वाणांतून खरीप हंगामासाठी १९८६ मध्ये विकसित केली आहे. या जातीचे कांदे गोलाकार आणि शेंड्याकडे थोडे निमुळते असतात. या जातीच्या कांद्याचा रंग आकर्षक लाल असून तो काढणीनंतर ३ ते ४ महिने चांगला टिकून राहतो. डेंगळे आणि जोड कांदे यांचे प्रमाण एन -५३ या जातीच्या तुलनेत अतिशय कमी असते. या जातीचा कांदा लागवडीपासून १०० ते ११० दिवसांत काढणीसाठी तयार होतो. या जातीचे उप्तादन हेक्टरी २५ ते ३० टन इतके मिळते. घन पदार्थांचे प्रमाण १२% एवढे आहे. ३) अॅग्रीफाऊंड डार्क रेड : नाशिक येथील एन. एच. आर. डी. एफ. (ए.ए.डी.एफ.) या संस्थेने ही जात स्थानिक वाणांतून १९८७ मध्ये विकसित केली आहे. या जातीचे कांदे आकाराने गोल, मध्यम आकाराचे असतात आणि त्याचा रंग गर्द लाल असतो. या जातीचे कांदे लागवडीनंतर ९० - ११० दिवसांनी काढणील येतात. या जातीचे उत्पादन हेक्टरी ३० ते ४० टन मिळते. घन पदार्थाचे प्रमाण १२ - १३%, साठवणीस मध्यम, खरीप हंगामास योग्य, निर्यातीसाठी योग्य. पेरणी करूनही कांदा पिकाचे उत्पादन घेण्यास योग्य वाण आहे. ४) अर्का कल्याण : बंगलोर येथील भारतीय बागवानी संस्थेने ही जात नाशिक जिल्ह्यातील कळवण येथील स्थानिक वाणांतून निवड पद्धतीने विकसित केली आहे. या जातीचे कांदे गोलाकार, मध्यम आकाराचे आणि गर्द लाल रंगाचे असून चव तिखट असते. या जातीचे कांदे ९० ते ११० दिवसात काढणीला तयार होतात. या जातीचे उत्पादन हेक्टरी २५ ते ३० टन मिळते. घन पदार्थांचे प्रमाण ११ -१२ % एवढे आहे. श्री. विनायक शिंदे-पाटील, अहमदनगर रब्बी हंगामासाठी जाती : १) एन २-४-१ : १९६० च्या दरम्यान निफाड येथील संशोधन केंद्राने विकसित केलेला हा वाण महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाच्या पिंपळगाव बसवंत येथील कांदा संशोधन केंद्राने रब्बी हंगामासाठी वाढवला आहे. या जातीचे कांदे गोलाकार, मध्यम ते मोठ्या आकाराचे असतात. कांद्याचा रंग विटकरी लाल असून साठवणीमध्ये कांद्यावर एक प्रकारची चकाकी येते. साठवणीसाठी ही जात अत्यंत चांगली आहे. निर्यातीसाठी ही जात चांगली आहे. या जातीचे कांदे लागवडीनंतर १२० दिवसांनी काढणीला येतात. या जातीचे उत्पादन हेक्टरी ३० ते ३५ टन इतके मिळते. घन पदार्थंचे प्रमाण १२ - १३% एवढे आहे. ह्या वाणाचे पीक रांगडा कांद्यासाठीही घेता येते. २) पुसा रेड : नवी दिल्ली येथील भारतीय कृषी अनुसंधान संस्थेन रब्बी हंगामासाठी ही जात निवड पद्धतीने १९७५ मध्ये विकसित केली आहे. या जातीच कांदा गोलाकार चपटा आणि गर्द लाल रंगाचा असतो. या जातीचे कांदे लागवडीनंतर १२५ ते १४० दिवसांत काढणीसाठी तयार होतात. या जातीचे उत्पादन हेक्टरी २५ ते ३० टन इतके मिळते. घन पदार्थांचे प्रमाण १२ -१३ % आहे. महराष्ट्रात रांगडा आणि रब्बी हंगामास योग्य वाण आहे. ३) अर्का निकेतन : बंगलोर येथील भारतीय बागवानी संशोधन संस्थेने ही जात नाशिक येथील स्थानिक वाणांतून १९८७ मध्ये विकसित केली आहे. या जातीचे कांदे गोलाकार, बारीक मानेचे आणि आकर्षक गुलाबी रंगाचे असतात. कांद्याची चव तिखट असून साठवणीसाठी चांगला राहतो. सर्वसाधारण तापमानाला ११० ते १२० दिवसात काढणीसाठी तयार होतात. या जातीचे उत्पादन हेक्टरी ३० ते ३५ टन येते. रब्बी आणि रांगडा या दोन्ही हंगामात या जातीची लागवड करता येते. घन पदाथांचे प्रमाण १२ - १४% आहे . ४) अॅग्रीफाऊंड लाईट रेड : रब्बी आणि उन्हाळी हंगामासाठी ही जात नाशिक येथील एन. एच. आर. डी. एफ. या संस्थेन विकसित केली आहे. या जातीचे कांदे फिकट लाल, गोल आणि मध्यम ते मोठ्या आकाराचे कांद्याची चव तिखट असते. या जातीचे उत्पादन हेक्टरी ३० ते ३२ टन इतके मिळते. या कांद्यामध्ये डेंगळांचे प्रमाण कमी असते. साठवणीसाठी ही जात चांगली आहे. प्रामुख्याने नाशिक भागासाठी आणि निर्यातीसाठी ही जात योग्य आहे. घन पदार्थांने प्रमाण १३ -१४ % आहे. ५) एन - २५७ -९१ : महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाने ही जात रब्बी हंगामासाठी विकसित केली आहे. या जातीचा कांदा पांढरा , मध्यम, गोल आणि चपटा असतो. या जातीचे कांदे साठवणीत चांगले राहतात. कांदे लागवडीनंतर ११० ते १२० दिवसांत काढणीसाठी तयार होतात. उत्पादन हेक्टरी २५ ते ३० टन मिळते. ६) अॅग्रीफाऊंड व्हाईट : राष्ट्रीय बागवानी संशोधन आणि विकास प्रतिष्ठान (एन. एच. आर. डी. एफ ) नाशिक ह्या संस्थेने ही जात मध्यप्रदेश राज्यात निमाड भागातील रब्बी हंगामात उत्पादन केल्या जाणाऱ्या स्थानिक वाणातून निवड पद्धतीने विकसित केली आहे. कांदे गोलाकार, वरचे आवरण घाटत असलेले, आकर्षक पांढरा रंग, ४ - ६ सेंमी व्यासाचे असून घन पदार्थांचे प्रमाण १४ -१५% एवढे असते. साठवणक्षमता चांगली असून पीक पेरणीपासून १६० -१६५ दिवसांत तयार होते. सरासरी उत्पन्न २० -२५ मे. टन प्रति हेक्टर एवढे असून खरीप व रब्बी दोन्ही हंगामात लागवडीसाठी योग्य वाण आहे. ७) फुले सफेद: महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाने हा वाण कागल भागातील पांढऱ्या कांद्याच्या पिकामधून विकसित केला आहे. १९९४ मध्ये हा वन प्रसारित झाला. कांदे पांढरे, गोलाकार, मध्यम आकाराचे निर्यातीस योग्य, घन पांढरे, गोलाकार, मध्यम आकाराचे निर्यातीस योग्य, घन पदार्थांचे प्रमाण १३% आहे. सरासरी उत्पादन हेक्टरी २५ - ३० टन एवढे मिळते. ८) फुले सुवर्णा: हा वाण महात्मा फुले कृषी विद्यापीठा ने विकसित केला असून १९९७ साली महाराष्ट्रातील तिन्ही हंगामांत घेण्यास शिफारस केली आहे. यलो टेक्सास आणि एन २-४-१ ह्या वाणांच्या संकरातून हा वाण विकसित केला आहे. कांदे पिवळ्या, किंचित विटकरी रंगाचे, गोलाकार, घट्ट, मध्यम तिखट, निर्यातीस व साठवणीस योग्य, ११० दिवसांत सरासरी २३ -२४ टन प्रति हेक्टर उत्पादन मिळते. याशिवाय कांद्याचे पुसा माधवी, पुसा रत्ना, पुसा व्हाईट राऊंड आणि लहान कांद्यामध्ये अर्का बिन्दू आणि अॅग्रीफाऊंड रोझ हे विकसित वाण आहेत. मल्टिप्लायर कांद्याचे को - ३, को -४, अॅग्रीफाऊंड रेड इत्यादी सुधारित वाण आहेत. पुर्वमशागत : जमीनीची उभी आडवी नांगरणी करून कुळवाचे पाळया देऊन ढेकळे फोडून जमिन भूसभुशित करावी. जमिनीत हेक्‍टरी 40 ते 50 टन शेणखत मिसळावे. श्री. विनायक शिंदे-पाटील, अहमदनगर लागवड हंगाम : महाराष्‍ट्रात कांद्याची लागवड खरीप हंगामात जून ते ऑक्‍टोबर, रब्‍बी हंगामात नोव्‍हेंबर ते फेब्रूवारी आणि उन्‍हाळी हंगामात जानेवारी ते जून महिन्‍यात करतात. बियाण्‍याचे प्रमाण : हेक्‍टरी कांद्याचे १० किलो बियाणे पुरेसे असते. लागवड : कांद्यांची रोपे, गादी वाफे तयार करणा-या क्षेत्राची खोल नांगरट करून कुळवाच्‍या दोन तीन पाळया देऊन जमिन भुसभुशित करावी. गादी वाफा १ मी रूंद ३ मी लांब १५ सेमी उंच करावा. वाफयातील ढेकळे निवडून बाजूला काढावीत. वाफयाच्‍या रूंदीशी समांतर अशा ५ सेमी बोटाने रेषा पाडाव्‍यात. आणि यात बी ओळीत पातळ पेरावे व नंतर मातीने झाकून टाकावे. बी उगवून येईपर्यंत झारीने पाणी घालावे. बी उगवल्‍यानंतर गरजेप्रमाणे पाटाने पाणी द्यावे. फुलकिडे व करपा यांच्‍या नियंत्रणासाठी १० लिटर पाण्‍यात १५ मिली मोनोक्रोटोफॉस व २५ ग्रॅम डायथेनएम ४५ तसेच ५० ग्रॅम युरीया व १० मिली सॅडोवीट यासारखी चिकट द्रव्‍ये मिसळून दर १० दिवसांच्‍या अंतराने ४ ते ५ फवारण्‍या कराव्‍यात. रोपांना हरब-यासाठी गाठ तयार झाली की रोप लागवडीस योग्‍य समजावे. खरीप कांदयाची रोपे ६ ते ७ आठवडयांनी व रब्‍बीची ८ ते ९ आठवडयांनी तयार होतात. रोपे काढण्‍यापूर्वी २४ तास अगोदर गादी वाफयास पुरेसे पाणी द्यावे. कांदयाची लागवड गादी वाफयावर तसेच सरी वरंब्‍यावर करता येते. सपाट वाफयामध्‍ये हेक्‍टरी रोपांचे प्रमाण जास्‍त असले तरी मध्‍यम आकाराचे एकसारखे कांद्याचे उत्‍पादन मिळते. सपाट वाफा दोन मीटर रूंद व उताराप्रमाणे वाफयांची लांबी ठेवावी. रोपांची लागवड सकाळी अथवा संध्‍याकाळी करावी. रोपांची लागवड १२.५ बाय ७.५ सेमी अंतरावर करावी. खते व पाणी व्‍यवस्‍थापन : कांदा पिकास हेक्‍टरी ५० किलो नत्र, ५० किलो स्‍फूरद व ५० किलो पालाश लागवडीच्‍या वेळी घ्‍यावे. त्‍यानंतर १ महिन्‍याने ५० किलो नत्र प्रति हेक्‍टरी दयावे. रासायनिक खतांचा वापर माती परीक्षणानुसार करावा. कांदा पिकाला नियमित पाणी देणे महत्‍वाचे असते. खरीप हंगामात १० ते १२ दिवसाच्‍या अंतराने तर उन्‍हाळी रब्‍बी हंगामात ६ ते ८ दिवसांनी जमिनीच्‍या मगदुराप्रमाणे पाणी द्यावे. आंतरमशागत : रोपांच्‍या लागवडीनंतर शेतात तण दिसल्‍यास हलकी खुरपणी करावी. काढणीपूर्वी ३ आठवडयांअगोदर पाणी बंद करावे म्‍हणजे पानातील रस कांद्यामध्‍ये लवकर उतरतो आण माना पडून कांदा काढणीस तयार होतो. श्री. विनायक शिंदे-पाटील, अहमदनगर रोग व कीड व्यवस्थापन : कांदयावर प्रमुख रोग म्‍हणजे करपा हा रोग बुरशीपासून होतो. पातीवर लांबट गोल तांबूस चटटे पडतात. शेंडयापासून पाने जळाल्‍ यासारखी दिसतात. खरीप कांदयावर या रोगाचा प्रादुर्भाव मोठया प्रमाणावर दिसून येतो. फूलकिडे किंवा अळया हेक्‍टरी अगदी लहान आकाराचे किटक पातीवरील तेलकट पृष्‍टभागात खरडतात. व त्‍यात स्‍त्रवणारा रस शोषतात. त्‍यामुळे पातीवर पांढरे ठिपके पडतात. उपाय - फुलकिडे व करपा रोगाच्‍या नियंत्रणासाठी पुनर्लाण केल्‍यानंतर दोन तीन आठवडयांनी प्रती हेक्‍टरी फॉस्‍फॉमिडॉन ८५ डब्‍ल्‍यू.एस.सी. १०० मिली किंवा क्विनॉलफॉस २५ इसी ६०० मिली किंवा डायथेन झेड – ७८, ७५ डब्‍ल्‍यू डी पी १००० ग्रॅम अधिक ५०० ग्रॅम सॅडोवीट चिकट द्रव्‍य ५०० लिटर पाण्‍यात मिसळून पाहिली फवारणी करावी. पहिल्‍या फवारणी नंतर तीन चार आठवडयांनी दुसरी फवारणी करावी. या फवारणीच्‍या वेळी प्रती हेक्‍टरी फॉस्‍फोमिडॉन ८५ डब्‍ल्‍यू.एस.सी. १०० मिली किंवा क्विनॉलफॉस २५ इसी ६०० मिली किंवा डायिन झेड ७८, ७५ डब्‍ल्‍यू.डी. पी. १००० ग्रॅम ५०० लिटर पाण्‍यात मिसळून फवारावे. काढणी, उत्पादन आणि विक्री : कांद्याची काढणी केल्यानंतर त्याची प्रतवारी करणे, कांदा सुकविणे, पात कापणे, बाजारभाव मिळेपर्यंत कांद्याची तात्पुरती साठवण करणे या गोष्टींकडे अनेकदा नीट लक्ष दिले जात नाही. केवळ कांद्याच्या लागवडी नंतर जात आणि हवामानानुसार कांदा ३ ते ५ महिन्यात काढणीस तयार होतो. कांदा पक्व झाल्यावर नवीन पाने येण्याचे थांबते. पानांतील अन्नरस कांद्यामध्ये उतरून कांदा घट्ट होऊ लागतो. पात पिवळसर होऊ लागते आणि, गड्ड्याच्या वर आपोआप वाकून खाली पडते. यालाच 'माना पडणे' असे म्हणतात. या वेळी कांद्याची मुळे सुकू लागतात आणि त्यांची जमिनीची पकड सैल पडू लागते. साधारणपणे ३० ते ४० % झाडांच्या माना पडल्यानंतर कांदा काढणीस तयार झाला असे समजावे. सर्व कांदा एकाच वेळी काढणीला तयार होत नाही. मान पडल्यानंतर आणि पात सुकल्यावर कांदा काढावा. कांदा जसजसा तयार होईल तसतसे काढण्याचे काम खरीप हंगामात करतात. कारण खरीप हंगामात माना लवकर पडत नाहीत. कांदा पक्व झाला तरीही पातीची वाढ चालूच राहते. अशावेळी पक्व कांदा बधून काढावा. परंतु रांगडा किंवा उन्हाळी कांदा काढणीला एकाच वेळी तयार होतो. या कांद्याची काढणी जानेवारी ते मे महिन्यापर्यंत चालते. या कांद्याच्या माना आपोआप पडतात. सर्व माना पडल्यानंतर कांदा एकाचा वेळी काढावा. कांद्याची पात ओलसर असतानाच कांदा उपटून काढावा. पात वाळली तर कांदा उपटून निघत नाही. अशा वेळी तो खुरप्याने किंवा कुदळीने काढावा लागतो. श्री. विनायक शिंदे-पाटील, अहमदनगर ठिबक सिंचन वापरून कांदा उत्पादन : ठिबक सिंचनावर कांदा लागवड करावयाची झाल्यास त्यासाठी १५० ते १८० सें.मी. रुंदीचे गादेवाफे तयार करावेत. एका वाफ्यावर दोन लॅटरल ६० सें.मी. अंतरावर पसरवून घ्याव्यात. दोन ड्रीपमध्ये ६० सें.मी. अंतर ठेवावे. वाफ्यावर ठिबक संच चालवून वाफसा येईपर्यंत पाणी द्यावे आणि वाफसा आल्यावर १० बाय १० सें.मी. अंतरावर लागवड करावी. कांद्याची लागवड मध्यम, भारी, कसदार आणि भुसभुशीत जमिनीत करावी. पाण्याचा उत्तम निचरा होणाऱ्या आणि सेंद्रिय पदार्थाचे भरपूर प्रमाण असणाऱ्या जमिनीत कांद्याचे पीक चांगले येते. सरी-वरंब्यामध्ये/सपाट वाफ्यांमध्ये रोपांची पुनर्लागवड : १) रोपे गादीवाफ्यांवर तयार करून त्यांची पुनर्लागवड करण्याची पद्धत मोठ्या प्रमाणावर वापरली जाते. रोपे सपाट वाफ्यात किंवा सरी वरंब्यावर लावली जातात. २) सपाट वाफ्यातील लागवड सरी वरंब्यापेक्षा जास्त फायदेशीर ठरते. कारण सपाट वाफ्यांमध्ये रोपांची संख्या सरी वरंब्यापेक्षा जास्त बसते. रोपांच्या वाढीला चांगला वाव मिळतो. पाणी सारखे बसते, खुरपणी आणि वरखतांची मात्रा देणे इत्यादी कामे सोपी होतात. लहान किंवा चिंगळी कांद्याचे प्रमाण सरी-वरंब्यावर केलेल्या कांद्याच्या तुलनेत कमी राहते. ३) सरी-वरंब्यामध्ये मध्यावर ४५ बाय १० सें.मी. रोपे लागवड करावी. सरीच्या वरच्या भागात लावलेला कांदा चांगला पोसतो, तर तळातील कांदा लहान राहतो. खरिपात ज्या शेतामध्ये पाण्याचा निचरा होत नाही, अशा जमिनीत मात्र लागवड सरी-वरंब्यावर करावी. ४) जमिनीचा उतार बघून २ मीटर रुंद आणि ३ ते ५ मीटर लांबीचे वाफे तयार करावेत. जमीन सपाट असेल तर वाफ्यांची लांबी आणखी वाढवता येते. सपाट वाफ्यामध्ये लागवड नेहमी कोरड्या जमिनीत करावी आणि नंतर पाणी द्यावे. सरी वरंब्यात वाफ्यांना पाणी दिल्यानंतर लागवड करावी. गादीवाफ्यावर लागवड करून कांद्याचे पीक घेता येते. लागवडीपूर्वी जमिनीत चांगले कुजलेले शेणखत मिसळावे. कांदा पिकावर विद्राव्य स्वरूपात फवारणीची शिफारस अ.क्र. ---- खत प्रकार ---- फवारणीची वेळ ---- फवारणीची मात्रा/ हे./ २०० लि. पाणी १) ---- १९:१९:१९ ---- लागवडीनंतर १५ दिवसांनी ---- ०.५ - १.० किलो २) ---- कॅल्शिअम नायट्रेट ---- लागवडीनंतर २५ दिवसांनी ---- १ किलो ३) ---- १०:३६:१० किंवा ००:५२:३४ ---- लागवडीनंतर ३० दिवसांनी ---- ०.५ - १.० किलो ४) ---- कॅल्शिअम नायट्रेट ---- लागवडीनंतर ४० दिवसांनी ---- १-२ किलो ५) ---- कॅल्शिअम नायट्रेट ---- लागवडीनंतर ५० दिवसांनी ---- १-२ किलो टीप -तज्ज्ञांच्या सल्ल्याने विद्राव्य खताचा वापर करावा. - श्री. विनायक शिंदे-पाटील, अहमदनगर कोणताही लेखक जेव्हा लेख लिहित असतो, तेव्हा तो स्वतःचे ज्ञान आणि विविध भाषेतील लेख, पुस्तके, मासिके, वेबसाईटस्, इ. वरील माहिती वाचून, संकलन करून ती लेखाच्या स्वरूपात मांडत असतो... त्या लेखावर मूळ लेखकाचे अधिकार असतात, ज्यांना आपल्या कायद्यात "इंटेलेक्चुअल प्रोपर्टी राईटस् (Intellectual Property rights)" या रकान्याखाली संरक्षण दिलेले आहे... तेव्हा कोणत्याही मूळ लेखकाचे नाव रिमूव करताना, लेखाला स्वतःचे नाव टाकून पुढे पाठवताना काळजी घ्या... मूळ लेखक कॉपीराईट (Copyrights), ट्रेड सिक्रेटस् (Trade Secrets), इ. कलमांखाली आपल्यावर कारवाई करू शकतो... या कायद्यांच्या उंल्लघनासाठी १ ते ३ वर्ष तुरूंगवास, ६० हजार ते १ लाख रूपयांपर्यंत दंड या प्रकारची शिक्षा होवू शकते... आपणांस वाटते तेवढे हे सर्व सोपे नाही... मूळ लेखकाचे नाव रिमूव करून, स्वतःचे नाव टाकून मेसेज पुढे पाठवू नका... || अन्नदाता सुखी भवः|| अधिक माहिती साठी आपले फेसबुक पेज लाइक करा.... 🌾होय आम्ही शेतकरी🌾 https://m.facebook.com/profile.php?id=982075821822866